Przechowywanie i konserwacja monet
Monety prosto z mennicy mają piękny połysk i wyraźne kontury, jednak po długim czasie w zależności od warunków przechowywania ich wygląd się zmienia.
W przypadku monet obiegowych ich zużycie jest naturalne, monety się ścierają, rysują i odbarwiają na skutek kontaktu z czynnikami zewnętrznymi. Moneta, która była przez wiele lat traktowana jako środek płatniczy nie przedstawia już dla kolekcjonera większej wartości.
Prawdziwą wartość maja tylko te monety, które prosto z banku lub mennicy trafiły do kolekcji i zostały prawidłowo zabezpieczone.
Czynników, które niszczą monetę jest wiele. Nawet te najlepiej przechowywane zmieniają swój wygląd na skutek reakcji metalu z otaczającym go powietrzem. Efekt tego oddziaływania zależny jest od kruszcu z którego wybita jest moneta.
Największą odporność na czynniki zewnętrzne wykazują monety ze złota i platyny o wysokich próbach. Metale te nie wchodzą w reakcje z kwasowym otoczeniem, są też z tego powodu łatwiejsze do konserwacji. Złoto wysokiej próby ma jednak istotna wadę, że jest stosunkowo miękkie i łatwo można porysować powierzchnię.
Bardziej popularnym kruszcem do wyrobu monet kolekcjonerskich jest srebro. Spotykamy tu różne stopy srebra z innymi metalami, które w zależności od tego dodatku zmieniają jego właściwości. Niskie próby z dużą zawartością cynku zapewniają monecie większą odporność na ścieranie i porysowania, jednak takie monety szybciej zmieniają swój kolor i tracą połysk. Próby srebra powyżej 900 świetnie nadają się na monety ze stemplem lustrzanym, ich piękny połysk wymaga zachowania ostrożności w ich przechowywaniu. Monetę taką można uszkodzić dotykając ją palcem, lub nawet przechowując bez kapselka ochronnego. Odcisk paca, zabrudzenie czy lekki nalot psują wygląd monety, a nieudolne próby czyszczenia pozostawiają ryski i zmatowienia na jej lustrzanej powierzchni.
Najwięcej kłopotu sprawiają kolekcjonerom monety z metali nieszlachetnych. Cynk, miedź, aluminium i inne stopy są podatne na korozją powierzchniową, nawet gdy monety tylko leżą w holderach lub bez opakowań pokrywają się nalotem o różnych barwach.
W ostatnich latach bardzo popularnym stopem do wyrobu monet kolekcjonerskich o nominale 2zł jest Norden Gold, gdy kupujemy monety w banku błyszczą się jak złoto, a po kilku latach ciemnieją i tracą połysk. Z powodu ich niskiej ceny nikt nie myśli o pakowaniu ich w kapselki, czy inne opakowania. Gdy po paru latach okazuje się, że nasza dwu złotówka ma już większą wartość, wtedy dostrzegamy na niej brzydki nalot, zabrudzenia lub odcisk palca. Próby czyszczenia często powodują zupełnie odwrotny efekt. Powierzchnia monety ze stopu niskiej jakości niszczy się bezpowrotnie.
O jakość kolekcji należy zadbać już na samym początku, gdy monety są jeszcze nowe i błyszczące. Nie należy pod żadnym pozorem wyjmować monet z przeźroczystych kapsli, to one chronią je przed kontaktem z powietrzem i przypadkowymi próbami dotknięcia palcem.
Szczególnie wartościowe monety można zabezpieczyć, zlecając ich opakowanie w grading wyspecjalizowanej firmie. Niewielkim kosztem można uzyskać certyfikat autentyczności i hermetyczne opakowanie. Opinie na temat gradingu są jednak podzielone wśród kolekcjonerów. Ich przeciwnicy twierdzą, że samo wyjęcie monety z fabrycznego kapsla naraziło ja na kontakt z otoczeniem.
Czyszczenie monet
Czyszczenie monety jest operacją bardzo ryzykowną i może przynieść jej więcej szkody niż pożytku. Efektem niewłaściwego czyszczenia może być trwałe uszkodzenia monety lub znaczne obniżenie jej wartości.
Stara moneta, mimo że była prawidłowo przechowywana z czasem pokrywa się patyną. To pozorne zabrudzenie traktowane jest przez kolekcjonerów jako naturalny stan, świadczący o jej autentyczności. Zbyt intensywne czyszczenie prowadzi do usunięcia patyny, porysowania powierzchni, przebarwienia i jest procesem nieodwracalnym.
Czasem jednak rodzaj zabrudzeń bardzo zmienił wygląd numizmatu i czyszczenie jest konieczne. Aby bardziej nie zaszkodzić trzeba wiedzieć jak i czym czyścić lub zlecić to osobie, która ma takie doświadczenie.
Najłatwiejsze do konserwacji są monety ze złota i platyny, ze względu na ich wysoką wartość, zazwyczaj były dobrze przechowywane i nie mają wielkich zabrudzeń. Czyszczenie można wykonywać słabymi roztworami kwasu solnego lub azotowego, bo złoto dobrej próby nie wchodzi w reakcja z kwasem. Po kąpieli w roztworze, płuczemy pod bieżącą wodą, a następnie suszymy wycierając w miękka szmatką. Nie wolno trzeć i tylko delikatnie przyciskać do szmatki, bo złoto jest miękkie i łatwo można porysować.
Czyszczenie srebra to już większy problem. Nie wolno stosować, żadnych metod mechanicznych. Środki chemiczne tylko w ostateczności i dostosowane do rodzaju zabrudzeń. Jeśli chcemy usunąć ślad po odcisku palca, to stosujemy słaby roztwór wody amoniakalnej i szmatkę z flaneli, przecieramy bez stosowania większego nacisku, aby nie porysować lustrzanej powierzchni.
Do większych zabrudzeń monet ze srebra należy stosować aceton laboratoryjny lub specjalny płyn "Gold Silver" firmy Scan dostępny w sklepach numizmatycznych. Po czyszczeniu chemicznym monetę należy wypłukać w wodzie destylowanej i delikatnie osuszyć.
Inne metody często opisywane na forach, jak czyszczenie pastą do zębów lub moczenie w kwasku cytrynowym zwykle prowadzą do zniszczenia powierzchni. Przebarwienia mogą wystąpić dopiero po kilku tygodniach.
Monety ze stopów nieszlachetnych wymagają bardzo różnych środków, nie ma tu metody uniwersalnej, bo każdy metal jest wrażliwy na inne substancji chemiczne, to co jest skuteczne na jeden rodzaj metalu dla innego może być destrukcyjne.
Przed zastosowaniem konkretnej metody i środka chemicznego trzeba przeprowadzić próbę na innej małowartościowej monecie.
W niektórych przypadkach, gdy mamy do czynienia z monetami z wykopalisk o znacznym stopniu zniszczenia, głębokimi wżerami, nie pozostaje nic innego jak oczyszczenie metoda elektrolityczną. W procesie elektrolizy następuje zrzucenie całej wierzchniej warstwy monety.
Jako elektrolit najlepiej zastosować wodny roztwór sody oczyszczonej lub w przypadku braku zwykłej soli kuchennej. Proces elektrolizy przeprowadza się w plastykowej lub szklanej kuwecie. Źródłem napięcia musi być zasilacz napięcia stałego o napięciu od 5V do 20V.
Anodę stanowi kawałek metalu, np. łyżka aluminiowa, łączymy ja z ujemnym biegunem zasilania. Katodą będzie sama moneta, kładziemy ją na haczykach wykonanych z drutu miedzianego i łączymy do plusa. Obie elektrody zanurzamy w wodnym roztworze sody oczyszczonej i włączamy napięcie stałe.
Jeśli nie pomyliliśmy biegunów to wokół monety pojawia się bąbelki powietrza. Należy kontrolować czas trwania procesu, stężenie elektrolitu i natężenie prądu. Co chwile wyciągamy monetę obserwując jej wygląd.
Lepiej przerwać elektrolizę za wcześnie niż za późno. W pierwszym etapie spada wierzchnia warstwa z zabrudzeniami, a jak przesadzimy to cała moneta zniknie bez śladu.
Po zakończeniu elektrolizy, myjemy monetę mydłem pod bieżąca wodą. To ważne bo śladowe pozostałości elektrolitu będą w przyszłości źródłem korozji.
Po umyciu monetę suszymy i profilaktycznie przecieramy oliwą z oliwek i ponownie wycieramy do sucha.