Ocena stanu monety jest obok jej popularności ważnym czynnikiem decydującym o wartości numizmatu. Nawet taka sama moneta w zależności od stanu zachowania może różnić się w cenie do 10000%
Gdy kupujemy monetę na aukcji internetowej, bez możliwości jej dokładnego obejrzenia lub gdy nie mamy wystarczającego doświadczenia, warto skorzystać z oceny według standardowej skali, wykonanej przez profesjonalistów.Grading to właśnie usługa polegająca na ocenie stanu zachowania monety, przyznaniu odpowiedniego certyfikatu i hermetycznemu opakowaniu w przeźroczyste slaby, zwane trumienkami.
Szczelne opakowanie zapewnia numizmatom najlepsze warunki przechowywania i poprawia odporność na szkodliwy wpływ powietrza i zanieczyszczeń otoczenia. Tak opakowana moneta ma nadal estetyczny wygląd i przez wiele lat nie powinien się pogorszyć.
Monety w gradingu ułatwiają transakcje na odległość. Gdy kupujemy monetę na aukcji, to nie musimy już wierzyć w zapewnienia sprzedającego o jej stanie menniczym, a możemy zaufać certyfikatowi i przyznanej ocenie według skali. Zwykle monety w gradingu kosztują więcej niż te w fabrycznych opakowaniach.
Monety nie kwalifikujące się do gradingu
Przedmiotem oceny mogą być tylko monety w dobrych stanach zachowania. Certyfikowaniu nie podlegają numizmaty nie spełniające podstawowych warunków. Przykładowo w firmie gradingowej NGC zwracane są bez pakowania w slaby następujące numizmaty:
- fałszywe
- ze sztucznie zrobioną patyną
- czyszczone mechanicznie lub chemicznie
- półwyroby i skazy
- ze zniszczoną powierzchnią
- wklęśnięte, wygięte, z oszlifowanymi rantami
- skorodowane
- mocno porysowane, podziurawione
- z aktywną warstwą PVC powstałą na skutek chemicznej reakcji metalu z tworzywem sztucznym.
Skala oceny Sheldona
Najbardziej popularnym sposobem oceny stanu zachowania jest ocena według 70 stopniowej skali Sheldona. Skala ta jest najczęściej stosowana przez firmy gradingowe.
- MS60-70 mint state - stan menniczy - podzielony na 11 stopni
- AU50, 53, 55, 58- about uncirculated - czyli okołomennicze podzielone jest na 4 stopnie
- XF40, 45 - Extremely Fine, 6 stopni
- VF20, 25, 30, 35 - Very Fine, 4 stopni
- F12, 15 - Fine, 2 stopnie
- VG8, 10 Very Good , 2 stopnie
- G4, 6 Good, 2 stopnie
- AG3 About Good
- FA2 Fair
- PR1 Poor
W oznaczeniach europejskich stosuje się trzy grupy ocen: stany mennicze, stany okołomennicze, stany obiegoweoznaczane są cyframi rzymskimi I, II, II, IV
Stany mennicze
|
Stany mennicze |
Opis stanu |
||
| Idealny | I ++ | MS 70 | Pełne wybicie z pełnym lustrem |
| Znakomity | I zn + | MS 69 | Moneta jak z mennicy z malutkimi niedoskonałościami, konieczne prawie idealne lustro mennicze |
| I zn | MS 68 | Moneta jak z mennicy z drobnymi niedoskonałościami, dopuszczalna najwyżej drobna niedoskonałość lustra | |
| I zn - | MS 67 | Moneta jak z mennicy z niedoskonałościami, bardzo dobre lustro | |
| Bardzo dobry | I zn ++ | MS 66 | Dobre lustro. Mniej niż znikoma ilości skaz i rys tylko w niektórych miejscach. |
| I bdb + | MS 65 | Lustro powyżej przeciętnej. Tylko w niektórych miejscach znikoma ilość skaz i rys. | |
| I bdb | MS 64 | Lustro przeciętne lub powyżej przeciętnej. Mała ilość skaz i rys lub rysy i skazy obecne w małych obszarach. | |
| I bdb - | MS 63 | Umiarkowana ilość skaz i rys, lustro może być niepełne | |
| Dobry | I db + | MS 62 | Ilość skaz i rys poniżej średniej, lustro może być niepełne |
| I db | MS 61 | Średnia ilość skaz i rys, lustro może być niepełne | |
| I db - | MS 60 | Brak oznak obiegu. Możliwa mała ilość skaz, rys, lustro może być niepełne. | |
Stany okołomennicze
|
Stany okołomennicze |
Opis stanu |
||
| Znakomity | II ++ | AU 58 | Widoczne wszystkie szczegóły z tylko drobnym obtarciem na najwyższych punktach |
| Bardzo dobry | II + | AU 55 | Widoczne wszystkie szczegóły z obtarciem na mniej niż połowie powierzchni, zwłaszcza na najwyższych punktach |
| II | AU 53 | Widoczne wszystkie szczegóły z obtarciem ponad połowy lub większej powierzchni, bardzo drobna płaskość na najwyższych punktach | |
| Dobry | II - | AU 50 | Widoczne wszystkie szczegóły, obtarcia najwyższych punktów powierzchni, drobne starcia na najwyższych punktach całej powierzchni |
Stany obiegowe
|
Stany obiegowe |
Opis stanu |
||
| Znakomity | III + | EF 45 | Szczegóły są kompletne z najbardziej wysokimi punktami nieznacznie płaskimi. Szczegóły są kompletne z kilkoma wysokimi punktami płaskimi |
| Bardzo piękny | III - | VF 35 | Niemal kompletne szczegóły z płaskimi obszarami. Szczegóły są kompletne ale ze zniszczonymi wysokimi punktami płaskimi. |
| III - | VF 25 | Wyraźne szczegóły, litery i cyfry w pełni widoczne i wyraźne. Nieznacznie bardziej wyraźne szczegóły i oznaczenia literowe. | |
| Piękny | IV + | F 15 | Napisy wyraźne. Więcej niż kilka najniższych obszarów z dobrze widocznymi szczegółami. |
| IV | F 12 | Kilka najniższych obszarów z dobrze widocznymi szczegółami, napisy wyraźne | |
| Bardzo dobry | V + | VG 10 | Moneta lekko wytarta, szczegóły dobrze widoczne |
| Dobry | V | G 6 | Rant i jego otoczenie oddaje szczegóły tam się zawierające, pola otaczające napisy nie zniszczone |
| V - | G 4 | Rant wytarty, ale widoczny, dobrze zachowane napisy mimo obiegu, widoczne szczegóły, ale mocno wytarte, pola otaczające napisy prawie nie zniszczone | |
| Dostateczny | VI | FR 2 | Widoczne kilka szczegółów pozwalające na identyfikacje monety. Mocno wytarcia spowodowane wieloletnim obiegiem. |
| Niedostateczny | VII | PO 1 | Możliwa do identyfikacja data i napisy |
Gdzie można zlecić grading monet?
Oprócz certyfikatu i oceny, ważne jest kto wykonuje tę usługę. Firmy zajmujące się gradingiem muszą mieć odpowiednia renomę i wiarygodność na rynku numizmatycznym. Najlepsze firmy niestety znajdują się za oceanem, a zlecenie im tej usługi sporo kosztuje. Dochodzę też problemy związane z wysyłką i ewentualne ograniczenia prawne dotyczące wywozu za granicę zabytków.
Od paru lat w Polsce są już filie znanych firm gradingowych oraz zupełnie nowe firmy oferujące tę usługę. To od nas zależy czy wybierzemy najtańszą firmę, czy taką, której ufa większość. Niestety ten zakres działalności nie podlega specjalnym certyfikatom, może prowadzić to każdy jak zwykłą działalność gospodarczą. Efektem takiej swobody jest obecność numizmatów z przyznaną wysoką oceną np. PR70 dla monet które posiadają widoczne skazy. Szczególnie niska wiarygodność maja firmy zajmujące się handlem monetami i jednocześnie zajmujące się gradingiem. Wielokrotnie na forach dyskusyjnych krytykowana była firma, która sprzedawała w dużych ilościach na Allegro monety z PR70 a jednocześnie przyjmowała do gradingu monety nadając im niższe oceny.
(Celowo nie podajemy tu nazw firm dobrych i słabych aby nie być posądzanych o reklamę.)
Czy grading jest opłacalny?
Grading w renomowanych firmach kosztuje nawet kilkaset dolarów, a w Polsce już od 15 zł. Dodatkowo można uzyskać rabaty wykupując abonament lub zlecając grading większej ilości monet.
Wśród kolekcjonerów zdania na temat tej usługi są podzielone. Sceptycy uważają, że samo wyciąganie monety z oryginalnego kapsla i przepakowywanie w slaby naraża ją na kontakt z powietrzem i ryzyko innych zanieczyszczeń. Dodatkowo nikt nie gwarantuje, że tworzywo w które pakuje się monety, po latach nie będzie wchodzić w reakcje z powierzchnią numizmatów. Niestety wiele tworzyw sztucznych z których robione są klasery lub kapsle mają w swoim składzie związki chemiczne reagujace z powierzchnią monety.